|
| Предыдущая тема :: Следующая тема
|
| Автор |
Сообщение |
Nomad
заримдаа ороошо
![]()
Зарегистрирован: May 14, 2004
Сообщения: 16
Откуда: Агинское |
 Добавлено: 14.05.04, 02:31 +0000 Буряад хэлэндэ хэды диалектнYYд бии бэ? |
 |
|
Буряад хэлэндэ хэды диалектнYYд бии бэ?
Бузар hонирхолтой лэ. |
|
| Вернуться к началу |
|
Tsebeen
Мудур кэку
Зарегистрирован: Dec 9, 2003
Сообщения: 3030
Откуда: Yдэ голой урда бэе |
| Добавлено: 14.05.04, 13:41 +0000 |
|
|
Нэн тvрvvн нэрэ томьёогоо тодорхойлбол зvйтэй. Буряад нэрэ томьёо монголойхитой нэгэ байбал, буряадай эрдэмтэн, багшанар, оюутан hурагшад Ара, Yбэр монголдо хэблэhэн номуудые hаадгvйхэнєєр уншадаг болохо байгаа. Монгол ном уншаад юу хэхэбиб гэхэ хvн байжа магад. Тиимэ хvндэ иимэрхvv харюу vгэмєєр юм. Буряадтамнай буряад хэлээр ном хэблэгдэхэ гээшэ тас харанхы доторхи зулын гэрэл мэтэ болоно. Харин Ара, Yбэр монголдо жэл бvхэндэ номой нэрэ тvрэл, хэблэгдэхэ тоо нэмэгдэжэл байна. Ушар иимэhээ нэрэ томьёо адли байгаа hаань, Монголдо хэблэгдэhэн номуудые уншахада амар болохо байгаа.
Минии хэрэглэhэн нэрэ томьёо доорхи мэтэ болоно:
Аялгуу — диалект
Аман аялгуу — говор
hалбари аман аялгуу — подговор
Эрдэмтэд буряад хэлэн хэды аялгуу, аман аялгуутайб гэhэн асуудалаар нэгэ hаналтай болоодvй байна. hvvлэй vедэ гараhан бvтээлhээ vзэхэдэ буряад хэлэн иимэ дvрбэн аялгуутай юм.
1) Хори (хори, ага, тvгнэ (тvгнэ-хёлго), хойто сэлэнгын аман аялгуу багтааhан)
2) Эхирэд-булагад (эхирэд-булагад, боохон, ойхон, баргажан, байгал хударын аман аялгуу)
3) Алайр-тvнхэн (vнгэ, алайр, аха тvнхэн, захааминай аман аялгуу)
4) Сонгоол-сартуул (сонгоол, сартуулай аман аялгуу)
Эдэ аялгуунда багтахагvй амяараа хоёр аман аялгуу бии. Нэгэниинь Доодо-Yдын, нvгєєдэнь хамниганай.
Энэ хадаа эрдэмтэн И.Д.Бураевай vзэлтэ.
_________________
 Отшеньдобрый hидальго Дон Цэбээн Кижингинский и Доодо-Кодунский, Улаан-Yдэнский и Улаанбаатарский и прочая, прочая... едет к сеньоре Наталее Добоской и Машзаводской |
|
| Вернуться к началу |
|
tamerlan
баймга ороошо
Зарегистрирован: Feb 26, 2004
Сообщения: 171
|
| Добавлено: 14.05.04, 22:13 +0000 Re: Буряад хэлэндэ хэды диалектнYYд бии бэ? |
|
|
| Nomad писал(а): | Буряад хэлэндэ хэды диалектнYYд бии бэ?
Бузар hонирхолтой лэ. |
Эрдэмтэн И.Д.Бураевай vзэлтын хажуугаар, эрдэмтэ Э.Р.Раднаевай hанамжаар иимэ диалектнууд (ондоогоор наречинууд) ба говорнууд, подговорнууд бии:
1) хори диалект (энэ диалекттэй буряадууд Хори, Хэжэнгэ, Ярууна, Загарай, Мухар-Шэбэр, АБАО нютагуудта hуудаг). Иимэ подговорнуудтай: а) хори подговор (тус подговортой буряадууд Хори, Хэжэнгэ, Ярууна, Загарай аймагуудта hуудаг). Гадна хори подговорто Хяагтын аймагай Алтай нютагта hуудаг буряадуудай хэлые поговор болгожо оруулхаар; б) Ага подговор (АБАО ажаhуудаг); в) Мухар-Шэбэр подговор (Мухар-шэбэр, Бэшуур аймагуудта ажаhуудаг. Эдэ буряадууд анхан Загарайн аймагhаа гараhан юм. Тиимэhээ уг гарбалаараа, хэлээрээ Загарайн буряадуудай хэлэн Мухар-Шэбэр, Бэшуур аймагуудай буряадуудтай адли юм).
2) эхирид диалект (эхирид диалекттэй буряадууд Эхирид-Булагад, Баяндай, Ольхон, Качуг, Баргажан, Хурамхаан, Байкало-Хадара, Ивалга аймагуудта hуудаг). Иимэ говорнуудтай: а) эхирид говор (Эхирид-Булагад, Баяндай, аймагуудта hуудаг). Эхирид говорой подговорынь боложо ольхон буряадуудай нютаг хэлэн ороно; б) качуг подговор (качуг аймагта hуудаг); в) баргажан подговор (Баргажан, Хурамхаан аймагуудта ажаhуудаг); г) байкало-худара (Байкало-Худара, Кабанска аймагуудта hуудаг); д) Ивалга говор (Ивалгын аймагта ажаhуудаг).
3) хонгоодор диалект (Алайр, Тунхэн, Аха, Захаамин аймагуудта hуудаг). Говорнуудынь: а) алайр-унгын говор (Алайр аймагта hуудаг); б) тунхэн-аха-захаамин говор (Тунхэн, Аха, Захаамин аймагуудта hуудаг).
4) Цонгоол –сартуул диалект (Зэдэ, Сэлэнгэ, Хяагтын аймагуудта hуудаг). Говорнуудынь: а) цонгоол говор (Сэлэнгэ, Хяагтын аймагуудта hуудаг. Цонгоол хэлэтэйшуул ушоо Мухар шэбэрэй аймагай Харлуун нютагта hуудаг); б) сартуул говор (Зэдын аймагта hуудаг);
5) Булагад диалект (Боохон, Осинска ба Красноярска хубоодэ , Доодо-Удэ нютагуудта hуудаг). Иимэ говорнуудтай: а) боохон говор (Боохон, Осинска аймагуудта hуудаг); б) доодо-удын гвор (Красноярска хубоодэ, Доодо-удэ натагуудта hуудаг). Доодо-Удын буряадууд уг гарбалаараа булагадууд гээшэ, теэд бэшэ буряадуудhаа таhаржа , холбоогуй, амяараа ажаhуудаг. Тэдэнэй нютаг хэлэн онсо илгаатай. Энэ нютаг хэлэндэ буряадуудай хуушан хэлэнэй улэгдэл ушардаг. Жэшээлхэдэ, муноо уеын «х» хашалганай орондо (к) хашалган угуулэгдэнэ. |
|
| Вернуться к началу |
|
Гыук
*
Зарегистрирован: Jul 5, 2003
Сообщения: 4694
|
| Добавлено: 15.05.04, 02:39 +0000 |
|
|
| Осинска бэшэ, Оhын аймагай! |
|
| Вернуться к началу |
|
Tsebeen
Мудур кэку
Зарегистрирован: Dec 9, 2003
Сообщения: 3030
Откуда: Yдэ голой урда бэе |
| Добавлено: 15.05.04, 04:06 +0000 |
|
|
Тамерлан ши али аймагайбши? Еравнинска, хоринска, али Кижингинскэ? :lol: :lol: :lol: Yгы hаа Агинска бурятска автономно округой гши? :lol: :lol: :lol: :lol: :lol:
ГУЫК тон зvб хэлэнэш. Иигэжэ нютаг уhанайнгаа нэрые мангад болгожо зутараагаагvй hаамнай hайн байгаа.
_________________
Отшеньдобрый hидальго Дон Цэбээн Кижингинский и Доодо-Кодунский, Улаан-Yдэнский и Улаанбаатарский и прочая, прочая... едет к сеньоре Наталее Добоской и Машзаводской |
|
| Вернуться к началу |
|
tamerlan
баймга ороошо
Зарегистрирован: Feb 26, 2004
Сообщения: 171
|
| Добавлено: 15.05.04, 05:24 +0000 |
|
|
| Tsebeen писал(а): | | Тамерлан ши али аймагайбши? |
Хэбэд номхон Хэжэнгын. Шимни ямар нютагhаа гарбалтайбши? Хори нютаг хэлэтэйл хаш. НГИ, али ФБФ дуургээ гуш? (хэды ондо?).
| Цитата: | Еравнинска, хоринска, али Кижингинскэ? Yгы hаа Агинска бурятска автономно округой гши?
ГУЫК тон зvб хэлэнэш. Иигэжэ нютаг уhанайнгаа нэрые мангад болгожо зутараагаагvй hаамнай hайн байгаа. |
Гыугые зубшэлоод, харин юундэ Еравнинска, Хоринска, Кижингинскэ болон Агинска болошоо юм (Яруунын, Хориин, Хэжэнгын, Агын). |
|
| Вернуться к началу |
|
Tsebeen
Мудур кэку
Зарегистрирован: Dec 9, 2003
Сообщения: 3030
Откуда: Yдэ голой урда бэе |
| Добавлено: 15.05.04, 06:14 +0000 |
|
|
шинии бэшэhые буруушаажа бэшээлдеэ, ойлгоошогvй болонолтойш 8)
_________________
Отшеньдобрый hидальго Дон Цэбээн Кижингинский и Доодо-Кодунский, Улаан-Yдэнский и Улаанбаатарский и прочая, прочая... едет к сеньоре Наталее Добоской и Машзаводской |
|
| Вернуться к началу |
|
MOBU
зайгуул дуушан
Зарегистрирован: Jul 18, 2003
Сообщения: 3674
Откуда: Урда зvгэй дулаан орон... |
| Добавлено: 15.05.04, 09:01 +0000 |
|
|
Цэбээн баhа хаанахи гарбалтайбши гэжэ асуудалын ойлгоошогvй болонош! A? :wink:
_________________
Гэжэ байжа... Гэдэhээ маажажа байжа...
http://buryat-mongolia.info/mobu/ |
|
| Вернуться к началу |
|
Tsebeen
Мудур кэку
Зарегистрирован: Dec 9, 2003
Сообщения: 3030
Откуда: Yдэ голой урда бэе |
| Добавлено: 15.05.04, 09:42 +0000 |
|
|
Зай, хэбэд номхон Хэжэнгын юм hаа, хэбэд гээшэмнай юун гэhэн vгэ болоноб, хэлээдхигтыл даа :wink:
| Цитата: | | Хори нютаг хэлэтэйл хаш |
Яагаа хэлиншни хэлтэгэд гээд хоринска наречи-поднаречи гэжэрхеэгvйбши? :lol:
_________________
Отшеньдобрый hидальго Дон Цэбээн Кижингинский и Доодо-Кодунский, Улаан-Yдэнский и Улаанбаатарский и прочая, прочая... едет к сеньоре Наталее Добоской и Машзаводской |
|
| Вернуться к началу |
|
MOBU
зайгуул дуушан
Зарегистрирован: Jul 18, 2003
Сообщения: 3674
Откуда: Урда зvгэй дулаан орон... |
| Добавлено: 15.05.04, 09:54 +0000 |
|
|
Яатараа аягтаан хvбvvн гээшэбши???
Буряад хэлэеэ ехэ hайн мэдэхэ хоёр юундэ хэрэлдэhэн хэбэртэй болонобта? Тамерлан Цэбээн хоёр... Би орой ойлгожо яданалби... Хажуу тээhээ харахада, нэгэниин нvг88дэёо эндэ алдуу хэбэш гэжэ гарhаан барижа ерээд , тэндэхэнэ байжа , бузар муухайгаар энеэжэ hанаагаа амaрна гээшэгvv гэхээр болоно. :?
_________________
Гэжэ байжа... Гэдэhээ маажажа байжа...
http://buryat-mongolia.info/mobu/ |
|
| Вернуться к началу |
|
Tsebeen
Мудур кэку
Зарегистрирован: Dec 9, 2003
Сообщения: 3030
Откуда: Yдэ голой урда бэе |
| Добавлено: 15.05.04, 14:34 +0000 |
|
|
Алдуу хээ гэнэгvйлби, мангадыень болюулхаа hананаб :wink:
_________________
Отшеньдобрый hидальго Дон Цэбээн Кижингинский и Доодо-Кодунский, Улаан-Yдэнский и Улаанбаатарский и прочая, прочая... едет к сеньоре Наталее Добоской и Машзаводской |
|
| Вернуться к началу |
|
Nomad
заримдаа ороошо
![]()
Зарегистрирован: May 14, 2004
Сообщения: 16
Откуда: Агинское |
| Добавлено: 16.05.04, 03:33 +0000 |
|
|
| Tsebeen писал(а): | Тамерлан ши али аймагайбши? Еравнинска, хоринска, али Кижингинскэ? :lol: :lol: :lol: Yгы hаа Агинска бурятска автономно округой гши? :lol: :lol: :lol: :lol: :lol:
ГУЫК тон зvб хэлэнэш. Иигэжэ нютаг уhанайнгаа нэрые мангад болгожо зутараагаагvй hаамнай hайн байгаа. |
Би Агын Буряад автономито округойб :lol: |
|
| Вернуться к началу |
|
enhd_
Гость
![]()
|
| Добавлено: 16.05.04, 21:52 +0000 |
|
|
| Буриад зонууд олон диалектууд, подговорууд ещё говоруудаар подговорилддаг мvн бас говорилддог юм байх :lol: . |
|
| Вернуться к началу |
|
tamerlan
баймга ороошо
Зарегистрирован: Feb 26, 2004
Сообщения: 171
|
| Добавлено: 16.05.04, 23:18 +0000 |
|
|
| Tsebeen писал(а): | | Алдуу хээ гэнэгvйлби, мангадыень болюулхаа hананаб :wink: |
Гэугые зубшоогоод, оороо юундэ мангадшалаад бэшээбши гэhыемни оороо хусэд ойлгоогуй гээшэ гуш? Шиниихеэр болоо hаа Еравнинска, Хоринска, Кижингинскэ болон Агинска гээшэмнай буряад гэхээ hанаалтайш. Харин буряадаараа Яруунын, Хориин, Хэжэнгын, Агын болоно ха юм. Оорынгоо алдуу хараадаа абаагуй аад, хунэй алдуу (миниишье бэшэ, харин эрдэмтэ Э.Р.Раднаевай "Буряад хэлэнэй диалектологи" соо "Оhын" бэшэ "Осинска" гээд бэшэгдэнхэй гэжэ дээрэ тэмдэглээ hэм) хараадаа абахадаа бэрхэл байнаш. Ушоо дахин шамдаа турэл арадайнгаа аман зохеол hануулха болоол хаш:"Хурэhоор хунэй мууе хараха, ухэтэроо оорын мууе мэдэхэгуй".
Харин турэл нютагаа, дуургэhэн hургуулияа яатараа нюубаш??? |
|
| Вернуться к началу |
|
tamerlan
баймга ороошо
Зарегистрирован: Feb 26, 2004
Сообщения: 171
|
| Добавлено: 16.05.04, 23:26 +0000 |
|
|
| Nomad писал(а): | | Би Агын Буряад автономито округойб :lol: |
Аглаг сэнхир Агын буряадай автономито тойрогой ямар нютагай болоно??? |
|
| Вернуться к началу |
|
|
|
|
Болею шаманской болезнью, духи зовут на Родину