Буряад заншал

Добавлено: 05.03.09, 05:44 +0000

Хун, зон, халта темээрээ алдуурчоот :wink: :)

Добавлено: 05.03.09, 05:47 +0000

Тиимэ тиимэ :lol:
Буряадхан оромнай уужамхан лаад
Буусаараа илгараад яахамнайб даа гэжэ ехэл гоё дуун.
_________________
миний блогто айлчалаарай!!!
http://songolia.blogspot.com

Добавлено: 05.03.09, 08:53 +0000

Добавлено: 07.03.09, 22:34 +0000

Добавлено: 10.03.09, 09:50 +0000

Buryad-Mongoloi ertenei yohiiye aldahagui barija yabahani bult hamganai tenheend bii.
_________________
http://horidoimergen.blog.gogo.mn/
ХОРИДOЙМЭРГЭН

Добавлено: 11.03.09, 03:22 +0000

Булагаа шэргэћэн нютаг - нютаг бэшэ, угаа алдаћан хγн - хγн бэшэ.
Энэ болбол буряад-монгол угсаатанай эртэ урда сагћаа ћанажа ябаћан нангин бодолнуудай нэгэн мγн.
Угаа мэдэхэ, нютагаа ћанаха, арадаа хγндэлхэ, эхэ эсэгэеэ хайрлаха мэдэрэлтэй хγн найдамтай. Тэрэ ондоо хγниие ойлгохо хабатай, нютагай заншалые хγндэлхэ аргатай, хэлэћэн бодолыень сэгнэхэ сэнэгтэй.
Бидэ буряад-монгол зон холын хγниие хариин гэжэ харшалдаггγй, дγтын хγниие θθрын гэжэ γлγγ γмэгшэлдэггγй ябаћамди. Яћатан бγхэндэ, арад бγхэндэ адли тэгшээр хандадаг заншалтай элйнсэг хулинсагуудаймнай эртэ урданай ёћо юм.

Д. Эрдынеев

Добавлено: 11.03.09, 03:25 +0000

Υбэр Монголой заншалнуудћаа.

Галдаа ућа адхажа болохогγй;
Галаа хараахагγй;
Галдаа гахай, нохой дγтэлγγлхэгγй;
Шонын бажуућан малай мяха, γхэћэн малай мяха галдаа дγтэлγγлхэгγй;
Гал руугаа нёлбохогγй;
Гааћаяа тогоон дээрэ тоншохогγй;
Галайнгаа γнэћэ, угаадаћа хγнэй урдаћаа хаяхагγй;
Хγнэй урдуур хооћон хγнэгтэй гарахагγй;
Айлшан хγн гэртэ ташуур баряад орохогγй;
Ћолонго руу хургаараа заахагγй;
Зогсоод эдеэлхэгγй.

Добавлено: 11.03.09, 03:36 +0000

Буряад арадай заншалта хубсаћан тухай.

Буряад арадай заншалта хубсаћан бусад арадай хубсаћа хунарћаа хэл маягаараа, γндэћθθрθθшье онсо илгаатай юм. Амгалан ажана |ћууха гээшэ оршон тойрон байгаалићаа дулдыдадаг ааб даа.
Хγхэ номин тэнгэри хододоо байћай гэжэ ажалша малша арадта хγхэ γнгэ дурлагдадаг байћан.
Эдир залуу γхибγγдтэ арбаад наћа хγрэтэрнь, ћомон дэгэл оёжо γгэдэг заншалтай ћэн.
Арба гараћан басагадтаа таћалжа оёћон хγхэ γнгэтэй басаган дэгэл γмдэхγγлхэ.
Хадамда гараћан басагад хоёр гэзэгэдээ туйба зγγжэ, хуняаћатай хамсытай ћамган дэгэл уужатайгаар γмдэхэ ёћотой.
Υндэр наћа наћалжа, ћахил абахадаа, ћθθргθθ ћомон дэгэлээ γмдэдэг ћэн.
Дэгэлэй γнгэшье хγрин боложо, задархай орхимжотой болохо заншалтай байгаа.
Ућанай эзэн лусууд замаг шэнги ногоон γнгэдэ дуратай юм гэлсэхэ.
Шара улаан γнгэ лама багшанарай хубсаћанда таарамжатай, хγрин γнгэ - наћатай зоной гэжэ тоологдодог ћэн.
Энэ гурим мγнθθшье сахигдадаг юм.

Б.-Х. Намсараева

Добавлено: 11.03.09, 03:42 +0000

Анхан сагћаа хойшо Хориин зон хадаа тэмээн, адуун, γхэр, ямаан, хонин - эдэ табан хушуу малаа эрхйлэн γсхэбэрилжэ ябаћан юм.
Тиигээд малайнгаа эдеэлсэ хаража, зун, намар, γбэл, хабар жэлэй дγрбэн сагта нγγдэл хэжэ ябадаг ћэн.
Бγхэли жэлдээ эдихэ сагаан эдеэ айрћа, γрмэ, тоћо, айруул, аарса даража бэлдэдэг гуримтай байгаа.
Газарай ургамал зэрлиг мангир, тγмћэ, мойћо, долоогоно, алирћа жэмэс хуряажа хэрэглэдэг ћэн.
Гадна номо годлёор, хилгааћан гγльмθθр, урьха зангаар элдэб зэр зэмсэгээр ан арьяатаниие, загаћа ба шубуу баридаг, тэдэнээрээ агсаа наймаа хэжэ хэрэгээ бγтээдэг байгаа. Зунай сагта сγлθθтэй, хγдэлмэригγй, зугаа хэжэ сэнгэлдэн ябаха, γбэл хабарай сагта малаа ћахяад, сγлθθгγй ябадаг байха.

Добавлено: 11.03.09, 03:46 +0000

Ћур харбалга

Энэ наадые урдань ћур харбаан гэдэггγй, миин лэ ћур гэжэ нэрлэдэг ћэн. Имагтал энэ наадан эрэгтэйшγγлэй зугаа байгаа. Энээнээ ехэл хγндэтэйгθθр ћанадаг, бэшэ бэшэ наадан зугаануудтай жэшэшэгуй дээгγγр тоолодог байгаа юм даа. 15-16 наћатай хγбγγдћээ эхилээд далаадтай γбгэд хγрэтэрхи ехэшγγл энэ нааданда хабаадалсадаг ћэн.

Наяадтайшье γбгэд ћур харбаанай хажууда ерэжэ, нэгэ хэћэг ћахижа, заримдаа хэдэн годли табяадшье γзэдэг бэлэй. Хори буряадай тγγхэшэн Тобын Тγгэлдэрэй хэлэћээр, хори буряадууд 14-ћθθ дээшэ наћатай хγбγγдээ уялгата ёћоор номо, ћурша барюулжа, харбуулжа ћургадаг байћан аад, 1816 онћоо хойшо тэрэ ёћоёо болюулћан байгаа. Бγри урда сагта сэрэг дайнда, аба хайдагта гарахадань, номо ћурша гээшэ γндэћэн зэбсэг байћан тула тэрээндэ ћургаха ёћотой байгаа ћэн.

Л. Линховоин

Добавлено: 11.03.09, 03:48 +0000

Урданай заншал

Хγн гээшэ наћатай болоходоо урданайнгаа ябаћан ябадал ћанаха байна. Мγнθθ таби гараћан наћатай зонћоо эхилээд бγри аха зон хγрэтэр яћала юумэ γзэћэн байнабди гэжэ ћанагдаха юм. Υнгэрћэн байдалаа дурсахада, тэрэ γедэ зон урданайлхуу, айха гайхахые мэдэдэг, аха заха хγнћθθ ехэл гайхадаг байгаа. Тиигээдшье харатан дайсанай добтолжо ороходонь, бγћэтэйшγγлнай булта Эхэ ороноо хамгаалхаяа мордоћон гээшэ. Υлэћэн хγгшэд, хγγгэд болон эхэнэрнγγд хамтынгаа ажал γргэлжэлγγлжэ, хγгшэн залуугγй γглθθгуγр эртэ бодожо, γдэшэ орой болотор, хγйтэн гγ, халуун гγ — ямаршье сагта, γлэншье ћаа, ажалаа хээд лэ ябаћан гээшэбди. Υдэшэ γглθθ аарсаяа, γдэдэ орооћоной шγлэ уугаад ябахаш, умдэхэ хубсаћан тэрэл ћэн бэзэ. Иимэрхγγ ябаћаншье ћаа, гажараагγй, хγхюутэйл бэлэйбди. Хулууха, буляаха, диилэћэнээ сохихо гэхэ мэтэ муу γйлэ ћанагдадагшьегγй байгаа. Олоћоноо хубаагаад лэ, эбтэй эмхитэй ябадал ћанагдана. Тγрэдэ гγ, найрта гγ гэртэхинэйнгээ табяа ћаань, ехэл хγхихэш. Залуушуул аха заха хγнћθθ тγрγγн гэртэ орохогγй, табагћаа тγрγγн эдихэгγй, ехэ айдаг, гайхадаг гэхэ гγ, али хγндэлдэг гуримтай байгаабди. Ажалшье хэхэдээ, хγн хγсэ шадалаа гарган хγдэлдэг ћэн. Ажалай унаа гэхэдэ, тэмээн, морин, сар байгаа. Мγнθθ сагта ямар амар болоо гээшэб! Ямар амараар ажал хэдэг болооб, хубсаћаншье, эдеэншье урданайхићаа элбэг, хэлэншье хγнћθθ харюудахагγй. Ћайн сагта тγрэћэн γдэћэн зон баћал ћайн зантай байха ёћотой.

Д. Цыренова

Добавлено: 11.03.09, 03:49 +0000

Энэ дэлхэй дээрэ дэмы ябаагγйгθθ мэдэрхэ гээшэ хγн тγрэћэнэймнай омог шуу. Харин хγн тγрэћэнэй омог ондоо хγндэ тућа γзγγлћэнћээ ерэдэг. Тућада ехэ бага гэжэ байдаггγй. Хγндэ тућалћан тућа θθртэ тућа боложо эрьедэг.

Юундэб гэхэдэ, хγргэћэн тућа тухай тућалуулћан хγн хэзээдэшье мартахагγй.

Галаа тγлеэд, сайгаа шанаад, айрћа хурћаяа эли газарта гаргаад, γγдэеэ суургалангγй орхижо, малаа адуулхаяа гγ, али агнахаяа ошоходоо, буряад зон аянай зондо ћанаагаа зободог байгаа. Хэћээлтэдэ ороћон хаатаршан, сγлэлгэдэ ябаћан гэмтэн - хэнэйшье γри ћаа, ямаршье яћанай хγн ћаа - эзэгγй гэртэ буугааб гэжэ ћанадаггγй байгаа. Тэрэнэй хоол баряад, унда уугаад, дулаасажа амараад ошоћые мэдэхэдээ, буряад хγн баярладаг ћэн. Юуб гэхэдэ, галынь залираагγй, гуламтынь хγн тойроогγй, эдеэнћээнь хγн ама хγрθθ, сэргэдэнь морёо уяа.

Иихэдээ гэрэй эзэн энэ дэлхэй дээрэ дэмы ябаагγй!

Д. Эрдынеев

Добавлено: 11.03.09, 03:54 +0000

Буряад арадай ёћо заншалћаа

Манай буряад угсаатан хадаа γри хγγгэдээ хγмγγжγγлхэ талаар аргагγй сэсэн мэргэн ћургаалай ёћо заншалтай, дγй дγршэлтэй байгаа. Υхибγγдэйнгээ бγри бага балшарћаань эхилжэ эхэ эсэгэнь, таабай тθθбиинь иимэнγγд ћургаал, заабари хэлэдэг байгаа: "А" γзэг - эрдэмэй дээжэ, аяга сай - эдеэнэй дээжэ, "γтэлћэншье болог, γлбэршье болог, мэндэеэ бγ мартагты", эхэ эсэгэеэ хγндэлэнгθθ, тγрγγн сайн, удаань эдеэнэй дээжэ хэжэ γгэхэ.

Урдань мориёо ехэ хγндэлжэ, унаћан морин эсэгэ мэтэ, ћааћан γнеэн эхэ мэтэ, хγнэй ороод ћуухада, уур сухалаа хγрэжэ, аяга шанага, тогоо торхоёо бγ шэдэ, хан-ян бγ хая. Хэлэ аманда бэрхэб гээд, хэрγγл хэлэ татажа ябахагγй - энэ ехэ нγгэл, "хэрγγлэй γзγγртэ – шућан, γреэлэй γзγγртэ - тоћон торгон хоёр "гэжэ бγ марта, ћанажа яба. Хγн хγнэй сухал уурћаа айдаггγй юм, харин хγнэй ћэшхэлћээ залхуурдаг юм. "Ћайнда ћагтай, мууда хγгтэй бγ яба". Υншэн хэнзэ, γтэлћэн нэтэрћэн, γбшэн γлгэ, γгытэй, баян, ноён, ород, буряад гэжэ хγниие бγ илга, ямаршье хγндэ адли тэгшээр ханда.

Буурал толгойтын γгэ дуула, бусалжа байћан эдеэнћээ амсажа гара. Ћайн хγн болохонь багаћаа шэнжэтэй, ћайн хγлэг болохонь унаганћаа шэнжэтэй байдаг. "Ућа тγлеэнэй ойронь ћайн, ураг эльгэнэй холонь ћайн". Хоб хошо дуулдахагγй. Нγхэрэй ћайниие зугаалжа, γелжэ мэдэ, мориной ћайниие унажа мэдэ. Эхэ муутай басаган ажалда муу, эхын ћургаал басагандаа, эсэгын ћургаал хγбγγндээ γгтэхэ.

Айлдаа, аха захатандаа гэрэй мяха хэжэ γгэхэдθθ, γншэн хабирга (эгээ ћγγлшын хабћа), зоболонто ћээр, хото γгэхэгγй (ходо зобожо ябаг тэћэн болохо). Булгадаћанай хоорондохи сагаан мяха бγ эдй. Эдибэл, γгэеэ ходо алдажа ябахаш. Анханайнгаа буряад угсаатанайнгаа ћайн ћайхан ёћо заншалые дагажа, энэрхы сэдьхэлтэйгээр, эхэ эсэгэеэ, нютагайнгаа γбгэд хγгшэдые γргэмжэлэн хγндэлхэ, бодолтойгоор γри хγγгэдээ хγмγγжγγлхые оролдохо гээшэ манай буряад зоной уялга байха ёћотой.

Л. Шойдорова

Добавлено: 11.03.09, 03:59 +0000

Гол гараагуй аад, гуталаа бγ таила.

Харићаа ерэћэн дайсаниие хари газартань дара.

Хγниие хγндэлхэдθθ, бэеэ хγндэлхэш.

Дутуу мэдэћэн юумэеэ дуулааб гэжэ бγ хэлэ, эмниг дошхон мориие эмээллээб гэжэ бγ ћайрха.

Υхэр дахажа - хγсэхэш, γгэ нэхэжэ хγсэхэгγйш.

Нэрэеэ хухаранхаар, яћаа хухара.

Зутарћан хубсаћые зайлаад сэбэрлэхэш, зутарћан нэрые заћахань хγндэ.

Эдир наћанћаа эрдэм шудала, залуу наћанћаа ћайнда ћура.

Обсуждаемое