Буриад ахан дvvсээ дэмжицгээе!

Добавлено: 06.01.07, 09:49 +0000 **URIALGA**

GANSHAN UNEN BOLHOOSH BULTDA PANMONGOLIZMOO MANDUULAD BURIAD. HALH. HALIMAG. TUVA. UZEMCHIN .... GELTGUI BUH MONGOLOO AVARYA AA!!!

TSAG BAG BAINA!!!

BULTAARAA SAITAR HELELHEED ERTHEN MORINDO MORDII!!!

Добавлено: 06.01.07, 10:00 +0000 **Amale**

Butehgyi biz dee.

Добавлено: 06.01.07, 10:01 +0000 **amale**

halimag buryat geed mongol tuurgatnuudiin maani setgel naashaa bishee mongol ruu gaa bishe.

Добавлено: 06.01.07, 18:55 +0000 **SANUULGA**

BAIH YOSTOI!!!

TED NUUGDMAL BAIGAA!!!

HAANA CH OCHSON MONGOLCHUUD UNDESNII TSUUNH BOLJ GADUURHAGDAN SHAHAGDAJ BN!!!

AVTONOMIT ERHTEI ULSUUD DOTOOD ASUUDLAA OOROO SHIIDEH BUREN ERHTEI AVCH ENE NI TSAASAN DEER BICHSEN HUURAN MEHLELT BAIJ GEDGIIG BUGD OILGOSON!!!

MONGOL ORSHIH UU? ES ORSHIH UU? (TSAG HUGATSAA BIDNII HAJUUGAAR URSSAAR L!!!)

Добавлено: 07.01.07, 06:32 +0000 **Amale**

Bi lav Bodonguudiin ur sad, gehdee mongol bna uu bhgyi bna uu nadad hamaagui, yarshig zygeer

Добавлено: 07.01.07, 07:58 +0000 **Re: Hi Ganbayaraa**

Добавлено: 07.01.07, 08:03 +0000

Добавлено: 07.01.07, 08:08 +0000

Монгол ба их гvрнvvд XX зууны эхний хагаст

--------------------------------------------------------------------------------
Нийтэлсэн: 2007-01-05 10:45:53 , Мэдээний дугаар: #44231

НYБ-д элсэх єргєдлєє єгсєн нь: Цэдэнбал Нью-Йоркт

БНМАУ 1946 оны 6 дугаар сарын 24-нд НVБ-ын гишvvн болох єргєдлєє єгч олон улсын тvгээмэл vйл явцад оролцоход чиглэсэн анхны алхмаа хийжээ. Єргєдєлдєє 25 жилийн туршид тусгаар тогтносон улсын бvх чанарыг бvрэлдvvлэн бататгаж, улмаар дэлхийн хоёрдугаар дайны vед нэгдсэн vндэстнvvдийн vйл хэрэгт бодитой хувь нэмэр оруулсан Монгол улс НVБ-ын гишvvн болох эрхтэйг нотлон тайлбарласан байна. 1946 оны 7 дугаар сард НVБ-ын Аюулгvйн Зєвлєлєєс байгуулсан шинэ гишvvн элсvvлэх хороогоор Монголын єргєдлийг урьдчилан хэлэлцэхэд АНУ, Австрали, Египет, Нидерланд, Их Британи зэрэг улсын тєлєєлєгчдийн гаргасан саналын

vндсэн дээр БНМАУ-ын талаарх материал хангалттай бус байгаа тул нэмэгдэл мэдээллийг доорхи асуудлаар авахыг хvсч НVБ-ын ЕНБД-аас БНМАУ-ын ГЯЯ-ны сайдад асуулга ирvvлж байжээ. Vvнд:

1. Эдvгээ Монголын улс тєр, эдийн засаг, нийгэм ба соёл боловсролын харилцааг оруулан гадаад харилцаа ямар байгаа болох,
2. Монголын засгийн газраас гадаад харилцаагаа хєгжvvлэх, ялагуяа дипломат буюу консулын тєлєєлєгчдийг солилцох явдлыг хэрхэн vзэж буй,
3. Хятад ба ЗСБНХУ-аас гадна одоог хvртэл ямар улсууд дипломат ба консулын тєлєєлєгчдийг БНМАУ-тай солилцох санал илэрхийлсэн ба тэдэнд ямар хариултыг єгч байсан,
4. Тус Хорооны зvгээс а/ БНМАУ-ын Vндсэн хууль болон тус орны засаг засаглал, гадаад харилцаанд холбогдох бусад баримт сэлт, б/ улсын тєсєв, тvvн дотор гадаад харилцааны зардлын талаар тодорхой мэдээлэл авахыг хvссэн байна. 1

МАХН-ын ТХ-ны ерєнхий нарийн бичгийн дарга, Ерєнхий сайдын нэгдvгээр орлогч Ю. Цэдэнбал, ГЯЯ-ны орлогч сайд Н. Лхамсvрэн, хэлтсийн дарга Б. Жаргалсайхан нарын бvрэлдэхvvнтэй тєлєєлєгчид мєн оны 8 дугаар сард НVБ-ын тєв байр байрлах Нью Йоркт очиж, гишvvн элсvvлэх Хорооноос тавьсан асуулгын дагуу БНМАУ-ын талаар нэмэгдэл мэдээлэл хийж, манай єргєдлийг Аюулгvйн Зєвлєлд хэлэлцэхэд ажиглагчаар оролцжээ. 2

Уг тєлєєлєгчид Нью Йорк орох замдаа Парисаар дайран Ю. Цэдэнбал В.М. Молотовтай уулзахдаа "НVБ-ын Аюулгvйн Зєвлєл, Ерєнхий Ассамблей гэж хоёр єєр юм байгаа юм уу" гэж асууж байсан тухай ахмад дипломатч Ц. Дэмиддагва дурсан бичжээ. 3 Єєрєєр хэлбэл, Ю. Цэдэнбал тухайн vед НVБ-ын дvрэмтэй танилцаагvй, маш их бэлтгэл муутай явж байжээ гэсэн сэтгэгдэл тєрж байна.

НVБ-ын Аюулгvйн Зєвлєл хуралдаж эхлэхээс ємнє болж байсан урьдчилсан хэлэлцvvлгийн vед Гоминьданы Хятадын тєлєєлєгч "БНМАУ-ыг НVБ-д элсэхэд эсрэг саналтай байгаа мэтээр биднийг буруу ойлгож болохгvй. Харин ч бид тавьсан асуулгуудын хариуг БНМАУ-аас авах хvсэлтэй байгаа бєгєєд тэдгээр хариултууд нь бидний бодож байсан бvхий л эргэлзээг арилгах хариу байх болно гэж найдаж байна" гээд Хятадын тєлєєлєгчийн хуьвд авч ярьвал бид Монголын єргєдлийг дэмжихэд бэлэн байна гэж мэдэгдэж байжээ. 4

Харин Аюулгvйн Зєвлєлєєр яг хэлэлцэхийн ємнє Гоминьданы хятадын тєлєєлєгч "гадаад харилцааны туршлага дутмаг" гэсэн шалтагаар БНМАУ-ын єргєдлийг нэг жилээр хойшлуулах санал гаргажээ. АНУ энэ саналыг дэмжиж БНМАУ-ын єргєдлийг "НVБ-д шинээр гишvvн элсvvлэх асуудлыг дараагийн удаа хэлэлцэх" хvртэл хойшлуулахыг санал болгожээ. Гэвч ЗХУ-ын тєлєєлєгч хойшлуулахыг эсэргvvцсэн тул БНМАУ-ын єргєдлийг бусад 7 орны єргєдлийн хамт Аюулгvйн зєвлєлєєр хэлэлцэж санал хураажээ.

Аюулгvйн Зєвлєлийн хурлаар єргєдєл гаргасан улс тус бvрээр хэлэлцэн санал хураахад Байнгын гишvvн 5 орноос АНУ, Их Британи Монголын хувьд татгалзсан байна. Харин байнгын гишvvдээс ЗХУ, Гоминьданы Хятад, Франц гурван улс дэмжиж саналаа єгчээ. Байнгын бус гишvvдээс Голланд татгалзаж, Египет, Австрали хоёр тvдгэлзэж, Бразил, Мексик, Польш гурав дэмжиж саналаа єгсєн байна. Египетын тєлєєлєгч тvдгэлзэх болсон шалтгаанаа "БНМАУ-ын тухай мэдээлэл хомс" байгаагаар тайлбарласан байна.

Их Британийн тєлєєлєгч "хоёрхон оронтой дипломат харилцаатай байгаа нь НVБ-ын ажилд зохих хувь нэмэр оруулахаар хангалттай гэж vзэхvйц олон улсын туршлага хуримтлуулж чадаагvй" гэдгийг харуулж байна гэж тэмдэглэж байв. Тvvнчлэн НVБ-ын гишvvн бусад орнууд "Бvгд Найрамдах Монгол Ард Улс" гэсэн албан ёсны нэрээр нэрлэж байсан бол Их Британийн тєлєєлєгч Монгол улсыг "Гадаад Монголын засгийн газар" хэмээн нэрлэж байсан байна. 5

Ийнхvv НVБ-д элсэх гэсэн анхны оролдлого амжилтгvй болсон боловч 1946 оны 10 дугаар сард БНМАУ Алс Дорнодын Комисст єргєдєл єгсєн байна. Алс Дорнодын Комисс нь 1945 оны 12 дугаар сард Москвад болсон Их гvрнvvдийн ГЯЯ-ны сайд нарын зєвлєгєєнєєр байгуулагдсан бєгєєд ялагдсан Японы талаарх холбоотон гvрнvvдийн бодлогыг зохицуулах vvрэгтэй комисс байв. Алс Дорнодын комисс нь тухайн vед Японы тvрэмгийлэлд нэрвэгдсэн Хятад, Филиппин зэрэг орнуудад Японоор хохирлыг нєхєн тєлvvлэх асуудлыг хэлэлцэж байжээ.

Vvнтэй холбогдуулан БНМАУ-ын Ерєнхий сайд бєгєєд ГЯЯ-ны сайд Х. Чойбалсан 1948 оны 10 дугаар сарын 2-нд Алс Дорнодын комиссын дарга ноён Фрэнк Маккойд захидал илгээсэн байна. Уг захидалд Японы милитарстууд 1935 оноос эхлэн БНМАУ-ын эсрэг зэвсэгт халдлага хийж ирснийг дурдаад 1933-38 онд Монголын арми 233 хvнээ алдаж, 11 сяа тєгрєгийн хохирол vзсэн, Халхын голын дайнд Монголын арми 1131 цэргээ алдаж, 60 гаруй сая тєгрєгийн хохирол vзсэн гэжээ. Тvvнчлэн НVБ-ын нийтийн хэрэгт хувь нэмрээ оруулах vvднээс 1945 оны 8 дугаар сарын 10-нд Японд дайн зарлаж Японыг бvрмєсєн бутцохиход оролцсоноо дурдаад энэхvv vйл ажиллагаанд Монголын тал 75 хvнээ алдаж, 249 сяа тєгрєгийн хохирол vзсэн гэжээ. Ийнхvv БНМАУ-ын нийт хохирол 1935-45 оны хооронд 2039 хvний амь, 321 сая тєгрєг болсон гэж танилцуулсан байна. Ингэснээр БНМАУ Японы тvрэмгийллээс болж хохирсон эд материалын хохирлыг нєхєн тєлvvлэхийн тулд Японоос нэхэмжлэх бvрэн эрхтэйгээ Алс Дорнодын комиссын даргад сонордуулсан байна. 6

ГЯЯ-ны архиваас vзвэл Алс Дорнодын Комиссын ерєнхий нарийн бичгийн дарга Нельсон Жонсон 1947 оны 3 дугаар сарын 20-нд Х. Чойбалсанд хариу захидал ирvvлж тvvний захидлыг хvлээн авснаа мэдэгдэхийн хамт "Японоос тєлбєр нэхэмжлэх эрхтэй орнуудыг хэрхэн тодорхойлох тухай болон нэхэмжлэгийг ямар журмаар хийх тухайд Алс Дорнодын Комиссоос одоогоор тогтсон зvйл vгvй байгааг" мэдэгджээ. Захидлын эцэст Жонсон "гэвч эдгээр шийдвэрийг гарахаас ємнє Комисс танай хvсэлтийг анхааралдаа авч байгаагаа мэдэгдэхэд таатай байна" гэж манж зан гаргажээ.

Маршал Чойбалсан энэ захиаг аваад 1947 оны 5 дугаар сарын 1-нд АДК-ын дарга Маккойд дахин нэг захидал илгээжээ. Тэрээр захидалдаа Жонсоны хариуг иш татаад "Японоос авах нэхэмжлэлийн процентын хувийг сонирхол бvхий улс тус бvр дээр тодорхойлох тухай асуудлыг Алс Дорнодын Комисс хянан vзэх хэмээж байгаа тул БНМАУ-ын засгийн газар Японоос авах нэхэмжлэлийн ерєнхий дvнгийн хоёр буюу гурван процентыг нэхэмжилж буйгаа илэрхийлмvй" гээд "БНМАУ-ын Засгийн газар нь тус улсаас Японы тvрэмгийллийг бутцохих хэрэгт хvргэсэн тус нэмэр ба мєн тvvнд Японоос учруулсан эд материалын хохирол зэргийг харгалзан vзэж, Японоос авах тvvний хууль ёсны нэхэмжлэлийг ёсоор болгон єгєх болбуу хэмээн итгэж байгаагаа илэрхийлмvй" гэжээ. 7 Єєрєєр хэлбэл, маршал Чойбалсан Японоос тєлєх нийт дайны тєлбєрийн 2-3 хувийг авах хууль ёсны эрхтэй хэмээн маргаж байсан байна.

АНУ-ын судлаач Жерард Фритерс 1949 онд хэвлvvлсэн номондоо маршал Чойбалсангийн АДК-ын даргад илгээсэн захидлыг бvрэн эхээр нь иш татаад "Монголын НVБ-д элсэх єргєдєлд татгалзсан хариу єгчихсєн байсан тул Японоос тєлбєр нэхэх эрх зvйн vндэс хангалтгvй байсан" гээд НVБ-д элсэх тухай єргєдєл болон АДК-д Японоос дайны тєлбєр нэхэж ирvvлсэн захидал дах vндэслэлvvд нь тун адилхан байсныг тэмдэглэж байжээ. 8

Байтаг Богд ба Сталин, Чойбалсан
нарын 1947 оны уулзалт

1947 оны 6 дугаар сард БНМАУ-Шинжааны хилийн районд Байтаг богд уул орчмоор , хятадууд Пэйташань хэмээх газар нэг талаас Гоминьданы хятад цэрэг болон тэдэнтэй нийлсэн Оспаны хасгийн дээрэмчид, нєгєє талаас Монголын хилийн цэргийн хооронд хэд хэдэн зэвсэгт мєргєлдєєн гарсан явдал дэлхий нийтийн анхаарлыг татаж, Монгол улсын НVБ-д элсэхэд хvртэл сєргєєр нєлєєлсєн билээ.

Хилийн цэргийн генерал Б. Цэдэн-Ишийн бичясэнээр "Алтайн Таван Богд уулаас эхлэн Монгол Алтайн нуруугаар Булган, Чингэл голын хоорондуур Байтаг, Бага Хавтаг, Их Хавтаг уулын зvvн суга хvртэл байгаа 850-иад км урт хил нь 1730-аад оноос эхлэн тогтоогдож ирсэн боловч цаг тєрийн байдлаас янз бvрээр улирах, хувьсахын туйлыг vзэж ирсний эцэст Монгол, Хятадын 1962 оны хилийн гэрээгээр тодотгогдон тогтоогдож албан ёсны хил болж дахин батлагдсан" ажээ. 9

1946 оны дунд vеэс эхлэн манай Байтаг Богд уулын цаадах Хєв усанд байрлаж байсан гоминьданы хятадын цэргийн анги хасгийн морьт дээрэмчдийг зэвсэглэн Байтаг уулын орйгоор байгаа манай улсын хилийг зєрчин тагнуул, туршуул vйлдэж, мєн уулын оройн чухал єндєрлєгvvдээр цэргийн хориглолтуудыг байгуулсны улмаас манай хилчид ба хятадын цэргийн хооронд зэвсэгт мєргєлдєєн удаа дараа гарсан байна. Эдгээр нь гоминьданы хятадын талаас Байтаг богд уулыг бvхэлд нь эзлэн авах оролдлого болон хувирсан бєгєєд хэрэв энэхvv оролдлого нь амжилтанд хvрвэл Хиагтын гурван улсын гэрээгээр Монголоос таслагдсан Алтайн хязгаар гэдгийн нутаг дэвсгэрийг бvрэн эзлэх гэсэн дараагийн алхмыг хийж болзошгvй vзэгдэл гарч байсан гэж Б. Цэдэн-Иш дvгнэжээ. 10

Ийм нєхцєлд БНМАУ-ын засгийн газраас баруун хязгаарын хилийн хамгаалалтыг бэхжvvлэх зорилгоор хоёр отрядыг Vенч, Булганд, Ховдын 5 дугаар отрядыг Баян-Єлгийд байрлуулж, нисэх онгоцны эскадриль, ардын цэргийн нэг батальоныг тус тус нэмэн суурьшуулж, хязгаарын ба дотоодын цэргийн командлалаас бvлэг офицеруудыг томилон явуулж, дайсны хєдєлгєєн байдлыг судлан илрvvлэх ажиллагааг зохион байгуулсан байна. 11

Ховдын 5 дугаар отрядын 1-р тасгийн дарга Баасанжав, сумангийн туслах Ж. Нэхийт нар 1947 оны 4 дvгээр сарын 21-нд тус улсын нутаг Хужиртын аманд дайсны хvч нэмэгдvvлсэн суман цэрэг нууцаар орж ирж байрласныг илрvvлжээ. Хилийн асуудлыг хурцатгахгvй байх зорилгоор манай улсын хилд хууль бусаар орж сэм суурьшсан Гоминьданы цэргийн ангид гарч явахыг шаардсан 24 цагийн хугацаатай тулган шаардах бичгийг хvргvvлсэн байна. Тэд манай шаардлагыг хvлээн авахаас эрс татгалзаж шаардах бичгийг авч очсон элч Б. Бадамыг барьж авсан тул БНМАУ-ын хязгаарын цэргийн ангиуд 1947 оны 6 дугаар сарын 5-8-нд тэдэнтэй зэвсэгт тулгаралт хийж Хужиртын районоос хєєн гаргасан байна. Тэр байлдаанд М. Зайсановын командалсан нисэх онгоцны эскадриль онцгой vvрэг гvйцэтгэж, дайсныг сарниулан, єєрийн ангийн давших бололцоог хангажээ. 12

БНМАУ-ын хязгаарын цэрэг Хужиртын районыг дайснаас цэвэрлэн 1947 оны 6 дугаар сарын 16-нд Байтаг Богдын районд тус улсын нутаг Улиастайн гол, Хужиртын гол, Нарийн харгайтын голд хvч нэмэгдvvлсэн заставуудыг байгуулжээ. Гэвч гоминьданы хятадын цэрэг хасгийн дээрэмчдийн отрядтай хvч хавсран 100 гаруй зэвсэгт хvч 1947 оны 6 дугаар сарын 27-нд Хужиртын голд байсан манай хилийн застав руу дайран довтолж хvн ба мал, эд хєрєнгийн vлэмж хохирол учруулав.

БНМАУ-ын Засгийн газраас 1947 оны 6 дугаар сарын 27-нд Гоминьданы хятадын засгийн газарт явуулсан эсэргvvцлийн ноотонд: 1947 оны 6 дугаар сарын 27-нд хятадын олон тооны хvн бvхий зэвсэгт отряд Монголын хилийг Байтаг Богдын орчим дахин зєрчиж тус БНМАУ-ын нутаг дэвсгэрт 15 км дотогш нэвтрэн орж тэнд байсан Монголын хилийн харуулыг буудсан болохыг БНМАУ-ын засгийн газраас Гоминьданы хятадын засгийн газрын сонорт хvргэнэ. Ийнхvv хятадын зэвсэгт отряд нь БНМАУ-ын нутаг дэвсгэрт дахин нэвтрэн орж тvvнээс монголын хилийн харуулыг буудсан тухай эрс хатуу эсэргvvцлийг мэдэгдэж, БНМАУ-ын хилийг зєрчсєн гэмт этгээдvvдийг хатуугаар цээрлvvлэн шийтгэх ба vvнээс хойш энэ мэтийн зєрчлvvдийг дахин гаргуулахгvй байх баталгааг шаардаж, дээр дурдсан хятадын зэвсэгт отрядаас монголын талд учруулсан хохирлыг тєлvvлэн авах шаардлагыг хятадын засгийн газрын ємнє тавих эрхийг БНМАУ-ын засгийн газар нь єєртєє хvлээнэ гэжээ. 13 Энэ мэтчилэн Москва хотноо суугаа БНМАУ, Гоминьданы Хятадын ЭСЯ-дын хооронд 10 гаруй ноот солилцсон байна.

Гоминьданы зэвсэгт отряд Оспаны хасгийн хvчтэй хавсран 1947 оны 6 дугаар сарын 29, 7 дугаар сарын 4-нд Нарийн харгайтын болон Хужиртын заставаар тус тус дайрч байжээ. Эдгээр хилийн довтолгоонууд нь 1948 оны 1-ээс 3 дугаар сард мєн удаа дараа давтагдсан байна. 1948 оны 6 дугаар сарын эхээр Их Хавтагийн районоор хил зєрчин орж ирсэн 22 зэвсэгт этгээдтэй Мэргэн уулд зэвсэгт тулгаралт хийж хоёроос бусдыг нь бvгдийг устгасан байна. Манай улс НVБ-д элсэн орохоор єргєдлєє єгєєд байсан vе тул БНМАУ-ын засгийн газраас баруун хил дээрх зэвсэгт тулгаралтуудыг дайн байлдаан болгож єргєжvvлэлгvй, орон нутгийн хэмжээнд хязгаарлан барьж намжаахад ач холбогдол єгч байжээ.

1947 оны 8 дугаар сард НVБ-ын Аюулгvйн Зєвлєлєєр БНМАУ-ын єргєдлийг дахин авч хэлэлцэх vед Гоминьданы хятадын тєлєєлєгч Байтаг богд буюу Пэйташаний районд болсон хилийн будлианы асуудлыг сєхєж тавьжээ. Хятадын тєлєєлєгч БНМАУ-ыг "єргєдєл гаргагч нь манай Шинжаанд зэвсэгт халдлага хийж, тэндэх Пэйташань районы нутгийг эзлэн авах оролдлого хийсэн" гэж яллаад "єргєдєл гаргагчыг энхийг эрхмлэгч орон гэж vзэхгvй байна. Ємнє нь ч НVБ-ын гишvvн байх болзлыг хангасан гэдэгт зарим эргэлзээ байсан тєдийгvй одоо бол болзлуудыг хангаагvй гэдэг нь бvр тодорхой боллоо. Иймд бид ноднин жилийн адил гишvvнээр элсvvлэхийг дэмжих бололцоогvй" гэж мэдэгджээ. 14

Гоминьданы Хятад ба ЗХУ аль аль нь Байтаг богдод болсон хилийн будлианы талаар єєр єєрийн тайлбарыг НVБ-д бичгээр єгчээ. Хятадын тал зэвсэгт тулгаралт болсон нутаг нь Хятадын хилээс дотогш 200 км-т болсон гэж батлахыг оролдсон бол ЗХУ-ын тал энэхvv тулгаралт нь БНМАУ-ын хилээс дотогш 15 км- т болсон гэж маргажээ. Хоёр тал аль аль нь єєр єєрийн газрын зургийг нотолгоо болгон хавсаргасан байна. 1947 онд Шинжаанд очсон АНУ-ын сурвалжлагч Кристофер Рэнд Пэйташань районы талаар сонирхолтой ажиглалт хийжээ. Тэрээр уг районд казахууд оршин суудаг бєгєєд 1945 онд Зєвлєлт-Хятадын гэрээ байгуулагдах vед тэд БНМАУ-ын зvгээс тусламж авч байсан бол 1946 оноос Гоминьданы Хятадад дагаар орж тэднээс буу зэвсэг, эд материалын тусламж авах болжээ гэж бичжээ. Монгол, хятадын тал аль аль нь казахуудыг найдваргvй гэж vздэг тул энэхvv маргаантай хил хязгаарын нутаг нь 1947 оны 6 дугаар сард, мєн 1948 оны 2 дугаар сард тус тус зэвсэгт мєргєлдєєн vvсгэх шалтгаан болжээ гэж vзэж байжээ. 15

БНМАУ-ын засгийн газар ДИУ-тай Ховдын хязгаараар залгадаг хилийн шугамыг тодруулах vvднээс ГЯЯ-ны хэлтсийн дарга Ж. Самбуу тэргvvтэй комиссыг байгуулжээ. Комисс 1947 оны 11 дvгээр сард Ховдод очиж бичгийн сурвалж тэмдэглэл, хилийн овоо тэмдэг, нутгийн хvмvvстэй уулзах зэргээр шаргуу ажиллаж Байтаг Богдын хавь нутаг бол БНМАУ-ын хилийн дотор гэсэн тvvхэн vндэслэлийг гаргажээ. Тус комисс хилийн шугамыг тодотгох ажлыг 6 анги гарган 1947 оноос 1948 оны 3 дугаар улирлын дотор хийж дуусгасан байна. Энэ нь сvvлд БНМАУ, БНХАУ-ын хооронд хилийг албан ёсоор тогтооход чухал бэлтгэл ажил болж єгчээ. 16

Х. Чойбалсан эрvvл мэндийн байдлаас ЗХУ-д эмчлvvлж сувилуулахаар 1947 оны 6 дугаар сарын 1-нд гэр бvлийн хамт Улаанбаатраас гарчээ. Тэрээр 8 дугаар сард хар далайн эрэг дээрх Сочи хотын амралт сувиллын газарт сувилуулж байх vест тэр орчинд амарч байсан И.В. Сталин тvvнийг 8 дугаар сарын 27-нд урьж уулзсан байна. Уулзалт албан ёсны бус байсан тул Монголын талаас Чойбалсанг дагаж очсон референт Д. Шарав, бие хамгаалагч Банзрагч нараас єєр хvн байсангvй. Эхлээд Сталин, Чойбалсан нар амралт сувиллын талаар ердийн зvйл ярилцаж байснаа яваандаа улс тєрийн шинжтэй чухал асуудлуудад шилжсэн байна.

Сталин Хятад-Монголын харилцааны асуудалд ихээхэн анхаарал хандуулсан тухай тvvхч Лхамсvрэнгийн Бат-Очир тэмдэглэжээ. Сталин юуны ємнє Хятад, Монголын хооронд элчин солилцсон эсэхийг сонирхон асуужээ. Тvvний дараа "Танай хил дээрх будлиан юу болж байна? Єнєєх Оспан юу болсон бэ?" гэж асуусанд, Чойбалсан: "Хятад, Монголын хооронд хараахан элчин солилцоогvй байна. Тэдний элчингvйгээр бид дутах юм алга. Чан Кайшихэний тєлєєлєгч байснаас байгаагvй нь ч дээр байх. Хилийн будлиан одоогоор намдаж байгаа боловч Байтаг Богдын хавиар маргаан тасраагvй. Тэр нутаг аль ч талаар манай нутаг юм. Харин Оспан биеэ худалдаж уравсан тул тvvний байсан газраар Шинжааны цэргvvд нэвтрэн ирэх болсон" гэж хариулжээ. 17

Ярилцлагын явцад Монголд байгуулах тємєр замын асуудал хєндєгдсєн байна. Чойбалсан єнгєрсєн жил энэ тухай асуудал тавихад тvр хvлээлгэснийг дурдаад тємєр зам байгуулах техникийн хvч чадал дутагдалтай гэдгээ тайлбарлав. Сталин: "Одоо байдал єєр боллоо. Наушкаас Улаанбаатар хvртэл тємєр зам тавина. Энэ барилгыг бид 1945 онд єєрийн хvчээр барьж 1950 он гэхэд дуусгана. Одоо энэ тухай Та єєрийн намын Тєв Хорооны Улс тєрийн товчоонд мэдэгдэж болохоор барахгvй, бvх нийтэд зарлаж болно. Чан Кайшийн чихэнд ч шивнэж болно. Уур нь намжиж тайтгараг." гэж ярьсан байна.

Сталин ярилцлагын vеэр Дотоод Монгол одоо хятадын коммунистууд ба Гоминьдан хоёрын алины гарт байгаа хийгээд хятадын коммунистууд монголчуудад хэрхэн хандаж байгаа, Дотоод Монголын ноен Дэван хаана байгаа гэх мэтийг сонирхоод эцэст нь "Бvх монголчууд нэгдэхийн тулд Ард тvмэн нэг удирдагчийн удирдлагын дор нэгдэх ёстой. Бvх монголчуудыг маршал Чойбалсангийн удирдлагын дор нэгтгэхийн тєлєє" хэмээн хундага єргєж уулзалтыг єндєрлєсєн байна. 18Єєрєєр хэлбэл, Сталин Євєр, Ар Монголын нэгдэх асуудал нээлттэй хэвээр байгаа, ХКН-ын удирдлагаар нэгдэх vv, эсвэл ЗХУ-ын дэмжлэгтэй маршал Чойбалсангийн удирдлагаар нэгдэх vv гэсэн асуудал нээлттэй хэвээр байгаа гэсэн санааг Чойбалсанд хэлэх гэсэн бололтой.

Монгол ба их гvрнvvд XX зууны эхний хагаст номноос
эх сурвалж: www.olloo.mn

Добавлено: 07.01.07, 08:56 +0000

Сахалт мангас уул ни нэг л уг амнаасаа унагаацан бол Маршал Дэ ван хоёр хавсайдаж дайрсаар байгаад нэгдээд авахгуй юу.
_________________
миний блогто айлчалаарай!!!
http://songolia.blogspot.com

Добавлено: 08.01.07, 06:37 +0000

Добавлено: 11.01.07, 08:30 +0000

Монголчуудыг мєхєєх хятадын бодлого!!!
"Монгол улсын маань тvvх бол Хан vндэстэн буюу хятадуудтай хийж ирсэн тэмцлийн тvvх гэдгийг та бvхэн юу эс андахав.
Эцэг євгєд маань юуны тєлєє халуун амь, vр удмаа хvртэл золиосолж ирсэн билээ?Гагцхvv тусгаар монгол улс, эх газар нутгынхаа тєлєє тэмцэж бидэнд бага ч болох газар нутаг, цєєн ч болов цэвэр цустай монгол vндэстнийг vлдээж чадсан билээ.Yvний хvчинд л бид єнєєдєр ертєнцийн олон ард тvмэнтэй эн чацуу эрх дархтай,тусгаар улс гvрний эрхэмсэг иргэд байгаа билээ.
Эцэг євгєдийн маань мянга мянган жилийн тэмцлийн vр дvн єнєєдєр талаар болж болзошгvй байдалд ороод байгааг монгол хvн бvхэн мэдэрч ойлгож буй гэдэгт итгэж байна.Єнєєдєр эх орны маань нийслэлийн гудамж, орон сууц бvрт цагаач хятад иргэд хачиг, хувалз мэт vvрлэн сууж цэвэр монгол цусны хацар гоо охидыг маань бузарлаж улмаар улс маань Монголын тєлєє гэх сэтгэлгvй, тєр шашинд маань тэрслэгч хятадын эрлийз, хурлийз, хунхуузуудаар дvvрэх цєвvvн тєдийгvй мєхлийн цаг ойртоод байна!.“Тєр ариун байхыг тvшмэдvvд мэдтvгэй, цус ариун байхыг бvсгvйчvvд мэдтvгэй” гэсэн ард тvмний хvсэл сургаалийг єнєєдєр санаж байгаа хvн байна уу.
Монголчууд бид 220 жил Манжид дарлагдсан гэж тvvх шастиртаа бичиж итгэж vнэмшсээр єдийг хvрсэн. Гэвч Манжын Энх-Амгалан хаан “Жанчхvvгийн даваанаас хойш хятад шаахайны мєр гаргахыг хатуу хориглоно” гэсэн зарлиг гаргаж, энэ зарлиг 1900-гаад оныг хvртэл мєрдєгдсєн тvvхтэй. Гэтэл єнєєдрийн (1990 оноос хойш) Монголын тєрийн удирдагчид ийм зарлиг гаргах байтугай энэ тухайд єчvvхэн ч алхам хийгээгvйг ард тvмэн бид мэдсээр атал дуу гаргахгvй хvлээж суусаар олон жилийг єнгєрєєлєє. Єєрєєр хэлбэл єнєє vеийн Монголын тєрийн удирдагчид Монгол орноо харийнхнаас хамгаалж vлдэх тал дээр тэр vеийн манжийн хаанаас долоон дор бодлого барьж байгаад ард тvмэн бид харамсан бухимдаж байна. Их Монгол улсын тєрийн “ Хар хайрцаг”-ний бодлого хайчсан бэ? Монголын тєрийн бодлого ийм байдлаар цаашид vргэлжлэх vv? Ингэх аваас бидний хойч vе та биднийг юу гэж дvгнэх вэ? Монгол орон мєхвєл хэн буруутай вэ? Энэ эгзэгтэй бєгєєд хариуцлагатай тvvхэн vед Монголын тєрийг толгойлж байгаа хvмvvс, хойч vе маань хамгийн сvvлчийн Монгол хvн хорвоогоос халих хvртэл хэдэн зууны турш хараан зvхэх болно.

Монгол хvн чухам яагаад хятадуудтай цус холилдож болохгvй тухай олон мянган жилийн турш манай ард тvмний ажиглаж тогтоосон нэгэн зvйл бодит vнэнийг дурьдая: 1.Монгол vхэр, сарлаг хоёрын дундаас “ Хайнаг” тєрєх бєгєєд хайнаг нь бие сайхан, том, бяр чадал ихтэй. Гэхдээ Монголчууд хайнагаар бух тавьдаггvй. Харин Монгол хvн Хятад хоёрын дундаас “Эрлийз” тєрєх бєгєєд ихэвчлэн бие бялдар том, царай зvс сайн. 2.Монгол vхэр хайнаг хоёрын дундаас “ Ортоом” гэгч тєрєх бєгєєд ортоом нь бие бялдар том байж болох боловч ашиг шим муу, усан нvдтэй, ган зудад тэсвэр муу. Харин Монгол хvн Хятадын эрлийз хоёрын дундаас “Хурлийз” гэгч тєрєх бєгєєд хурлийз нь “Ортоом” vхрийн нэгэн адил бие бялдар том жижиг янз янз байж болох боловч давхраагvй бєлцгєр, галгvй усан нvдтэй, бие эрхтний хувьд хэлбэр галбир муу, бор хар эсвэл цонхигор царайтай, хvний мєс чанар муу гэдэг. 3.Монгол vхэр “Ортоом” хоёрын дундаас “Доль” гэгч vхэр гарах ба доль нь бие давжаа, ашиг шим vр тєл муу, ган зудад тэсвэргvй. Харин Монгол хvн Хятадын “ Хурлийз” хоёрын дундаас “Хунхууз” гэгч гарах бєгєєд хунхуузын бие бялдар ихэвчлэн давжаа, царай муутай цонхигор, сул дорой, євчин эмгэгт нэрвэгдэмтгий, галгvй усан нvдтэй, vр хvvхэд цєєн нас богино. 4.Монгол vхэр “Доль” хоёрын дундаас “Усан гvзээ” гэгч vхэр гарах ба усан гvзээ нь ихэнх дохиолдолд мал болдоггvй эсвэл нэгээс хоёр насандаа vхдэг, vр тєл гэж бараг байдаггvй, vр тєл гаравч мал болох нь бараг vгvй. Харин Монгол хvн Хятадын “Хунхууз” хоёрын дундаас “Шоохууз” гэгч гарах ба “Шоохууз” нь хvн болох нь цєєн, хvн болж єсєн торнилоо ч бие эрхтний ямар нэг согоготой, эмэгтэй “ шоохууз” нь хvvхэд гаргадаггvй, гарсан ч амьдрах чадвартай нь ховор, эрэгтэй нь ихэвчлэн vргvй. Ийм байдлаар Хятад хvнтэй цус холилдвоос дєрвєєс тавь дахь vеийн дараа vр удам нь тасардаг жамтай ажээ. Yнэн учир ийм байх тул Монгол эхчvvд эмэгтэйчvvд, нийт Монголчууддаа Хятадын цус холилдсон хvмvvс Хятад, хятадын эрлийз хурлийзууд-тэй гэр бvл болох, тэдний vр хvvхдийг тєрvvлэх, ураг тєрлийн холбоо тогтоохоос болгоомжилцгоо. Ерєєсєє Монголын хvн ам цєєн байдгийн учир vvнд байдаг гэж vздэг. Єнєєдєр хоёр том гvрний дунд хавчуулагдсан Монгол улсын тєрийг барьж буй хvмvvст зєвхєн Монгол vндэстнээ харийнхнаас хамгаалах бодлогыг шууд хэрэгжvvлэхэд ихээхэн саад бэрхшээл байгаа гэдгийг бид ойлгож байна. Yvний дотор ядуу буурайн зовлон голлож байгаа. Гэхдээ тусгаар Монгол улсын тєр юугаар ч сольж болшгvй энэ асуудлын талаар авч хэрэгжvvлж болох олон арга хэмжээ байж болохоор юм. Тухайлбал: Нэгдvгээрт: Хятад иргэдийг Монголд оруулах, улмаар суурьшуулахын эсрэг олон арга хэмжээ авч болох бишvv. Yvний дотор юуны ємнє Хятад улстай визтэй зорчих журам тогтоох хэрэгтэй байна. Yvний цаана олон хvний! амьдрал хєндєгдєнє гэх байх л даа. Гэхдээ цаана нь бvр том асуудал байгааг ард тvмэн маань ойлгох бизээ.Єнєєдєр Улаанбаатарын гудамжинд алхам бvр Хятадууд бєєн бєєнєєрєє тааралдах боллоо. Саяхан ОХУ-д 250.0-300.0 мянган цагаач хятадууд хууль бусаар амьдарч улсын эдийн засаг, хvн ам зvйн бодлогод аяул учирч болзошгvй тухай болгоомжлуулсан материал хэвлэлд нийтлэгдсэнийг олж харсан. Гэтэл хоёр сая гаруйхан хvн амтай манайд дээрх тооноос багагvй хятадууд амьдарч байна гэхэд нэг их хол зєрєхгvй байх. Иргэний бvртгэл мэдээллийн тєв гэж манайд нэгэн газар бий. Ард тvмний дунд тус газрын удирдлага, ажилтнууд хятадуудын гарт бvрэн орсон гэж яригдах юм. Тэд 1990 оноос хойш хятадуудаас хээл хахууль авч Монголын харъяат болгох нvгэлт vйлдэл хийсээр єдийг хvрсэн гэхэд эргэлзэхгvй байна. Ийм учраас иргэний бvртгэл мэдээллийн тєвийг зєвхєн Тагнуулын ерєнхий газрын мэдэлд авч vйл ажиллагаанд нь хатуу хяналт тогтоох хэрэгтэй байна. Хоёрдугаарт: Хятадуудын гар хєл бологч тєрийн хариуцлагатай албан тушаал хашиж байгаа хятадын эрлийз, хурлийз, хунхуузуудыг уул албан тушаалаас нь зайлуулах, цаашид тєрийн єндєр албан тушаалд томилохгvй байх, бизнес эрхэлж баяжиж хєлжихєєс нь болгоомжлох бодлогор баримтлах нь зvйтэй юм. Хятадын эрлийз, хурлийз, хунхуузууд бол далд дайсан, жинхэнэ “чоно дагасан нохой” гэж vзвэл зохилтой. Зууны мэдээ сонины 2001 оны 12 дугаар сарын 21-ний №304-д Н.Наранбилэг жинхэнэ єєрийн нэрээр уул нийтлэлийг гаргаагvй гэгч “Газрыг тvрээслvvлснээр хэн нэгэн Жон эсвэл Ли овогт эх нутагт минь эзэн суухгvй” гэсэн гарчигтай нийтлэлдээ “Замын vvд, сайн шандыг сонирхоод байгаа тэр хятадуудад єгье л дєє. 30,40 жилээр эзэмших лиценз аваг. Хvсвэл 60-70 жил ашиглаг л дээ” гэж улаан цайм эх орныхоо эрх ашгаас урвасан, газар нутгаа хэдэн хятад зоосоор єгч Монгол vндэстнийхээ генийн санг юун чинээ ч бодолгvй устгах санал тавьжээ.

Энэ Н.Наранбилэг гэгч чухам хэн гээч болохыг тодруулахад нєгєє “ Чоно дагасан нохой “ хятадын хурлийз байв. Эд бvvр цагаандаа гарч гvйцлээ. Хэрэв энэ нєхєр дээрх vгийг эзэнт гvрэн Их эзэн Богд Чингис хааны vед хэлсэн бол тvvний чихэнд мєнгє хайлж цутгаж алахад ч багадах байсан биз. Энэ нєхрийн нєгєє тvрээслvvлье гээд байгаа газарт нь “Оюу толгой” хэмээх дэлхийд хосгvй зэс алтны нєєц илэрч, энэ чиглэлийн бизнес эрхлэгчдийн чихийг “ дэлдийлгэв”. Хужаа нарт тvрээслvvлчихсэн бол амаа барих битгий хэл багалзуураа тас атгасан ч гэмээ цайруулж чадна гэжvv. Дээхэн vед тэд гарал vvслээ яаж нууж хааж байлаа. Єнєєдєр тэд “ Би ч ХУ овогт тэр ч ФY овогт миний эцэг, євєє тийм ч сайн хятад байсан” гэх мэтээр бvvр бахархах нь халаг. Сонин хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр улаан цайм зарладаг боллоо. Одоо манайд тєрийн єндєр албан тушаал хашиж буй хятадын эрлийз, хурлийз, хунхуузууд маш олон байна. Жишээлбэл: Нийслэл Улаанбаатар хотын захирагч М.Энхболд, УИХ-ын гишvvн П.Содхvv, Дэд бvтцийн сайд .Б.Жигжид, Дэд сайд У.Уламбаяр, УИХ-ын гишvvн асан Да.Ганболд, Д.Дашпvрэв гэх мэт. Одоогийн тєр барьж байгаа нам маань “Ард тvмнээ ядуурлаас аварна, хэдэн зуун мянган ажилгvйчvvдийг ажлын байраар хангана” гэж амлан сонгуульд ялж гарч ирээ биз дээ. Гэтэл “Мянганы зам”, их барилга, хот байгуулалтын ажилд бий олж байгаа ажлын байр, нєгєє муу ажилгvй хэдэн Монголчуудад биш харийн хятадуудад л ногдож байна. Хятадуудаар зам барилга бариулаад гаднаас ард тvмний минь нvvрээр гуйж тvvж олсон хэдэн доллараа тэдэнд єгєєд хамгийн хямд хуурамч материалаар босгосон хэдэн байшин таван жилийн эдэлгээ даахгvй, хэдэн километр зам, хятадын бузар vр хєврєл тээсэн баахан жирэмсэн охид хvvхнvvдтэй л vлдэж байна. Ингээд л хятадууд баяжиж хєгжєєд л хєлжєєд л бид ажил тєрєлгvй улам ядуурч хоосроод л эрлийзэж, хурлийзжаад л байхуу. Энэ байдлыг цааш тэвчиж суух арга алга. Монголд хятадуудыг “бєєндєж” оруулах vйл хэрэгт нийслэл хотын захирагч М.Энхболд ихээхэн идэвх зvтгэл гаргаж “vр дvнд” хvргэж буйг зориуд дурьдалтай. Энэ олон эрлийз хурлийзуудыг чинь Монгол хvнээс яаж ялгах юм гэж бодно. Гэтэл Монгол хvнийг хятад, монголын цус холилдсон хvнээс ялгах vндсэн 6 шинж байдаг гэдэг. Нэгдэх шинж: Нvд бєлцгєр, нvдний хар хэсэг нь харьцангуй жижиг, нvдэндээ галгvй, муухай харцтай, давхраагvй. Хоёр дахь шинж: Хамар сэртгэр, vзvvр хэсэгтээ шєвгєрдvv. Гурав дахь шинж: Сэрвээ бєгтєр, ялангуяа нас ахисан vедээ илэрдэг. Дєрєв дэх шинж: Хєлийн гишгэлт сул, ихэвчлэн нахилзаж явдаг, хєл алцан. Тав дахь шинж: Царай ихэвчлэн цонхигор эсвэл баргар бор хар. Эрлийз хурлийзууд ихэвчлэн хэлбэр галбир муу, том лагс биетэй, хунхуузууд жижиг давжаа. Зургаа дахь шинж: Эрлийз хурлийзууд ихэвчлэн шар шvдтэй, илжгэн чихтэй том далбагар, чихний гэдэс том, хунхууз vеэсээ эхлэн гэдэс багатай жижиг чихтэй царай цонхигор болдог. Эдгээрээс гадна хятад монголын цус холилдсон хvмvvс тvрvvлгээ харж унтах дуртай, хvйтэн цустай ааг омог ихтэй боловч зvрх зориг муутай гэх мэт олон далд шинжvvд байдаг. Гэхдээ дээрх шинж тэмдгvvд нэг хvнд бvгд цогцоор байх албагvй бєгєєд зонхилох байдлаар нь тогтоодог. Хятад улс бол манай мєнхийн хєрш бас мєнхийн дайсан. Хятадын хаад ноёд олон зуун тэрч бvv хэл олон мянган жил манай газар нутгийг эзлэн тvрэмгийлэх санаа євєрлєсєєр ирснийг Монгол хvн бvхэн мэднэ. Гагцхvv бидний баатарлаг євгєд дээдсийн олон мянган жилийн ухаалаг, шургуу тэмцлийн vр дvнд бид єнєєдєр хятадуудын тарианы талбайд хvрз бариад зогсоогvй байна. Энэ байдалд хvрэхэд ойрхон байна. Хятадууд бол хятадууд. Тэд бол хэзээ ч хувирахгvй. Монголын газар нутгийг эзлэн суух гэсэн тэдний євєг дээдсийн мєрєєдєл одоогийн удирдагчдын нь тархинд гvн суусан гэдгийг бид єглдєє болгон сэрэх болгондоо санах хэрэгтэй. Монгол улс гэж vгvй болбол бид ямар байдалд хvрэх вэ? Юун тєрийн тэргvvн сайд дарга их хурлын эррхэм гишvvд. Бид бол юу ч биш хятад, хятадын эрлийз хурлийзуудын харцаар хєдєлдєг жинхэнэ албан ёсны бус мангуунууд болж хувирна. Алсдаа бидний vр удам хятадудын тариан талбайд хvрзнээсээ єєр зvйл захирч vл чадах зонбинууд vхээд амилсан хагас бие имэдрэлтэй хvн болж хувирна. Орчин vед даяаршил гэдгийг том гvрнvvд магтан дуулдаг боллоо. Даяаршил гэдэг бол том орнуудын бага буурай орнуудыг эзлэн тvрэмгийлж мєлжин хоосруулах орчин vеийн арга гэж тодорхойлмоор байна. Даяаршил гэгч дэлхий нийтэд дэлгэрсэнээр улс гvрнvvдийн хооронд хил хязгаар гэж vгvй болох тєдийгvй, vндэсний хэл соёлоо гээж, нэг дэлхий, нэг эдийн засаг, нэг ард тvмэн болж хувирах юм гэнэ. Энэ vзэл бол > гэсэн Ленин, Маогийн сургаалиас юугаараа ялгагдаад байгаа юм бэ?

Манай дэлхйин хvн ам зургаан тэр бумд хvрлээ. Хятадын хvн ам гэхэд албан ёсны тоогоор 1.2 тэр бум. > гэсэн хууль олон жил мєрдєгдєж байгаагаас болж нэгээс илvv гарсан хятад айлын хvvхэд ямар ч бvртгэлгvй байдаг байна. Ийм бvртгэлгvй хvмvvсийг оролцуулбал хятадын хvн ам 1.5 тэрбумаас давсан. Хятад гэр бvл бvр нэг хvvхдээ эрэгтэй хvvхэд байхыг хvсдэг аж. Энэ байдлаас болж хятадад хvйсийн тэнцвэрт байдал алдагдаад байгаа гэнэ. Албан бус мэдээгээр 25 хvртэлх насны хятад эрэгтэйчvvдийн тоо, хятад эмэгтэйчvv-дийнхээс 200.0 саяаас давсан гэсэн судалгаа гарсан байна. Энэ илvvдэл эрчvvд Монгол эмэгтэйтэй гэрлэх мєрєєдєлдєє хєтлєгдєн манай орон руу цувсаар байна. Бид юу хэлэх гээд байна вэ гэвэл улс тvмэн эв найрамдалтай нэгдэн нягтарч нэг улс гvрэн болж даяарчлагдах байтугай амьдрах орчин, уух ус, хоол хvнс, цэвэр тунгалаг агаараар амьсгалах, хvн гэсэн данстай болохын тєлєєх эвлэршгvй хурц єрсєлдєєн, тэмцлийн талбарт амьдарч байна. Ойрхи дорнод, Чечень, Югослав, Ирак, Афганистан, Пакистан, Энэтхэг гэх мэт дэлхийн олон халуун цэгvvдэд эцэг євгєдийнхєє газар нутгийг хамгаалж, хойд vедээ амьдрах орчин, уух ус, гишгэх газар vлдээхийн тєлєє яаж тэмцэж халуун амиа золиосолж байгааг бид харж байна. Та бидний эх орон хаа ч хvн гэсэн данс бvртгэлгvй тэнvvлч илvvдэл хятадуудын амьдрах орчин болох гэж vv? Эцэг євгєдийнхєє ариун тэмцлийг бид vргэлжлvvлэхгvй бол биднийг хэн ч хамгаалахгvй. Дам сонсвол 5, 7 н буудалд, цайз, наран туул зах, vйлдвэр комбинатын орчим олон зуун хятадууд зэвсэглэж байгаа сураг сонсогдох юм. Бvр цэргийн зохион байгуулалтай зэввсэглэсэн хятадууд гардан байлдаан, зодооны сургууль хийж байгаа гэнэ. Нэг сайхан єглєє танийг ажилдаа ирэхэд чинь хятад цэргvvд танийг угтаж авах юм биш биз. Харамсалтай нь тэд манай улсын иргэний vнэмлэх-распорттой байх вий. Гэтэл УИХ-ын эрхэм гишvvд Монгол хvн биеэ хамгаалах галт зэвсэг эзэмших эрхгvй гэсэн хууль гаргаад сууж байна. Болж байгаа юм уу? Зvй нь Монголын тєр иргэдээ бусдаас биеэ хамгаалах зэвсэг эзэмших сурах, тvvнийг эзэмших эрх олгох бодлого явуулах ёстой юм биш vv. Нєгєє талаар хятадууд єнєєдєр Монголын эдийн засгийн єндєрлєгийг эзлэх замаар биднийг гартаа оруулах бодлого хэрэгжvvлсээр байна. Гадаадын хєрєнгє оруулалттай газруудын 50 гаруй хувийг хятадын хєрєнгє оруулалттай vйлдвэр эзэлж байна. Эдгээр хятадын хєрєнгє оруулалттай vйлдвэр гэгчийг дагаж маш олон хятадууд орж ирж байна. Энэ vйлдвэр гэгчийн дор хууль бус наймаа, янхандалт, хар тамхи, “ бохир мєнгє угаалга “ зэрэг ертєн! цийн муухай бvхэн орж ирж байна. Монгол улс єнєєдєр барилга vйлчилгээнийхээ зах зээлийг хятадуудад алдаад дууслаа. Хятадын хєрєнгє оруулалтгvй дэлгvvр, хоолны газар, зочид буудал бараг байхгvй боллоо. Тэд бvvр хаягаа хvртэл хятад vсгээр бичиж биднийг доромжилдог боллоо. 1890-ээд оноос 1920 иод он хvртэл /манжийн тєр мєхєж эхлэх vеэс ардын хувьсгал ялах хvртэл/ ердєє гучаадхан жилийн дотор тэр vеийн хятадын тєр 100.0 мянган хятад иргэдийг Монголд суурьшуулсны дотор 25.0 мянга орчмыг нь газар тариалан эрхлэхэд нэн тохиромжтой vржил шимт хєрстэй Сэлэнгийн сав газарт 75.0 мянга орчмыг тэр vеийн Да хvрээнд vйлчилгээ, худалдаа наймаа эрхлvvлэхээр суурьшуулсан хар тvvх бидний ємнє дэлгээстэй байна. Энэ байдлаас болж Сэлэнгийнхэн эрлийзжиж, Да хvрээнийхэн яр тэмбvvнд баригдаж /1890-ээд оноос ємнє Монголд яр тэмбvv гэдэг євчин байгаагvй гэдэг/ тэр vеийн Монголын эдийн засгийг нєгєє хятад мєнгє хvvлэгчид, худалдаачингууд бvхэлд нь эзэлчихсэн байсныг санах хэрэгтэй. Хятадын дамын худалдаачид, мєнгє хvvлэгчдийг улсын эдийн засгаас зайлуулах гэж бараг иргэний дайн болоход тулаа биз дээ. Ердєє 30-аадхан жилийн дотор шvv. Ингэхлээр манай улс єнєєдєр эдийн засгаа, зах зээлээ хамгаалахын тулд яах ёстой вэ? Нєгєє гадаадын хєрєнгє оруулалтын тухай мулгуу хуулиа бариад суух уу? Том аж ахуйн нэгжээ олон улсын нээлттэй тендерээр бvх улс орны оролцогчдод тэгш эрх олгож худалдана гээд сууж байх уу? Одоо л бодож хийхгvй бол хожигдлоо. Гадаадын хєрєнгє оруулалтын тухай хуулийг улсын эрх ашигтай нийцvvлэн яаралтай єєрчлєх, том аж ахуйн нэгжvvдийг хувьчлах асуудлыг ул суурьтай авч vзэж дотоодынхоо иргэдэд биржээр хувьцааг нь багцалж худалдах, зээл, менежментээр хувьчлах аргыг сонгох эсвэл улсын нэр зааж хувьчлах гэх мэт арга механизмуудыг сvвэгчлэх нь зvйтэй болов уу.Хятадууд зэр зэвсэг агссан арми илгээж, хил хязгаар зєрчиж дайн дажин дэгдээх замаар манайхыг эзлэх арга хэрэглэх нь юу л бол! Харин эдийн засгийн єндєрлєг, зах зээлийг нь эзлэх, эмс охидыг нь хятадын цусаар бузарлаж, Монгол хvнийг эрлийзжvvлж, хурлийзжуулах замаар аажмаар vндэстнийх нь хувьд устгаж єєрийн гартаа оруулах гэсэн Хятадын хорт бодлого vргэлжилж байгаа бєгєєд бидний хувьд хамгийн аюултай замыг сонгон авсан гэдэгт эргэлзэх зvйлгvй.“Газрын хєрс эмсийн хэвлийд нь хятад vр цацах замаар л Монголыг эзэлж болно “ гэсэн хятадын эртний хаадын сургаалийг мартвал бид мєхнє. Тэд Манжийг яаж устгасаныг санья. “Хан“ vндэстнvvд манжийн хаад, ноёд, эрх тушаалтай эр болгонд хятад хvvхэн бэлэглэсээр байгаад нэг мэдэхэд Манж vндэстэн гэж огт vгvй болж тэр их хvчирхэг Манж гvрнээс єнєєдєр тугны тасархай ч vлдсэнгvй. Манжуудад хятад эмсийг илгээх замаар устгасан бол Монголчуудад хятад эрчvvдийг илгээх замаар устгах арга сонгосоноороо л ялгагдаж байгаа юм. Бид эдийн засгийн хувьд ч, геополитикийн хувьд ч, цэрэг зэвсгийн хувьд ч хятадуудын ємнє хvчин мєхєс байна. Ингэхлээр гаднаас тусламж гуйх хэрэгтэй болно. Хэн бидэнд туслах вэ? Єєрчлєл шинэчлэл гэж єрєєл бусдыг дагаж давхиад олон жил нєхєрлєсєн сайн н! єхєр-орос ах нарынхаа сэтгэлд сэв суулгачихаа дєхсєн дєє. “Ар Монголын єєртєє засах орон болоход ойрхон байна. Цус бохирдвол хэзээ ч эргэж єндийхгvй. Ер нь Єндєр гэгээн Занабазарт тохиолдсон бэрхшээл зовлон, бас тvvний одоо ч бvрэн тайлагдаагvй учир битvvлэг сонголт одоо бидний ємнє тулгараад байгаа юм биш биз. Учир ийм байх тул гадаад талдаа Оросуудыг тvших тууштай бодлого баримтлах нь єнєєгийн тєдийгvй Монгол улсын цаашдын тєрийн гадаад бодлогын ноён нуруу байвал зохилтой.

Эдийн засгийн хувьд АНУ, Япон,Герман, Солонгос зэрэг єндєр хєгжилтэй орнуудыг тvших, тэдний хєрєнгє оруулалтыг дэмжих бодлого барих нь ойлгомжтой бєгєєд єнєєдєр хаана ч хэрэглэхээ больсон тэр ч бvv хэл хятададаа ч хэрэглээний шаардлага хангахгvй хоцрогдсон, байгаль орчинд хортой аль амбасын vеийн, гол тєлєв гар ажиллагаатай хуучин тоног тєхєєрємж, хуурамч бараа оруулж ирчихээд гадаадын хєрєнгє оруулалт нэмэгдлээ гээд цээж дэлдэж суух нь утгагvй юм. Гагцхvv гадаадын хєрєнгє оруулалт л бол дэмжих ёстой гэсэн мулгуу бодлого баримтлах нь улс орны ирээдvйн эрх ашигт огт нийцэхгvй байна. Бас дотоод хєрєнгєтнvvдийнхээ эрх ашгийг хамгаалах vvднээс дотоод зах зээлээ бусдаас хамгаалах, гаднаас авч буй асар их зээлийг эргэж тєлєгдєх болоьжгvй салбарт зарцуулж, хойч vе, vр хvvхдийнхээ нуруун дээр дааж давшгvй их єр vлдээж байгааг ард тvмэн бид дуугvй харсаар, ажигласаар л байгаа билээ. Нэг сонгуульд нэг нам ялахын тулд дахин ялахын тулд ард тvмнээ хуурч єрєнд унагаад зайлж таарахгvй. Тийм эрх хэнд ч байхгvй . Олон тvмэн ч тvvнийг тэвчиж єнгєрєєхгvй. Хятадтай нээлттэй харьцаатай болсон сvvлийн арав гаруйхан жилд Монгол хvний ген фонд устгагдах эхлэл тавигдаад зогсохгvй, байгаль дэлхий, ан амьтан, євс ургамал хvртэл тэдний бузар гарт єртєж vхэж сєнєсєєр байна. Єлсгєлєн Монголчууд хандгай бугаа алж эвэр, чив, засааг нь хvдрээ алж заарыг нь, vнэг чоно хярсаа алж арьс vсийг нь, загасаа хядаж ганц vдийн хоол идэх мєнгєєр хужаа нарт єгч дуусгаж байна. Хятадууд Монгол нутгийн минь уугуул амьтан болох зараа, хэрэм, тагтаа, турилаах, туулай, мануул, эмийн ургамлууд тэдгээрийн дотор газрын vс /хар євс/, мєєг, самар тэр ч бvv хэл модны боргоцойг хvртэл тvvж идэж, зєєж дууслаа. Монгол тvмний зуу зуун жил шvтэж биширч ирсэн сэрvvн хангайн их Тужийн нарсаа огтолж ургаш нь зєєж дуусгачихаад одоо хандив цуглуулж сэргээх тухай ярьж сууна. Энэ бvхнийг хvн бvр мэдэж, харсаар буй атал яагаад хэн ч дуу гаргахгvй байна вэ? Хужаа нарын ємнє ингэж арчаагvй царайлж суусан vе Монголын тvvхэнд байсан бил vv? Монгол улс vндэстэн хамгийн их ядарч доройтсон vедээ буюу 1920-иод онд бидний эцэг євгєд гамингуудын эсрэг ташуураа бариад боссон биз дээ. Хятад-Гамин-Чандруу гэж монгол хvний хараал байснаас биш хань нєхєд хэзээ ч байгаагvй. Ерєєсєє Монгол, Хятад хоёр улс хорь гучин жилээс илvv хугацаанд эв тvнжинтэй яваагvй гэдэг юм шvv. Бид энэхvv захидалыг тэрлэхдээ нэгэн улс vндэстний эсрэг буруу зєрvv vзэл санаа тvгээж, ард тvмнvvдийн хооронд эвдэрлцvvлэх гэсэн бусармаг санаа євєрлєєгvй зєвхєн бодит vнэний! г тvмэн олондоо ойлгуулахыг хичээсний дээр элдэв нам эвсэл, гадны ямар нэгэн хvч нєлєєнд автаагvй гэдгээ батлан хэлэх ёстой. Бидэнд дайсан хангалттай байгаа ба тэд єдєр ирэх тутам хvчирхэгжиж байна. Гэтэл бид нам эвсэл, нутаг ус, баруун зvvнээрээ талцаж бие биентэйгээ тэмцэлдсээр байгаад хvний идэш болж гvйцлээ. Гагцхvv ингэхийг л бидний дайсан олон жил хvлээж суусан билээ. Эзэн Чингис хааны яс махны тасархай, Монгол vндэстний ариун цус тээж яваа Моголчууд аа! Бид одоо л тэмцэхгvй бол хожимдлоо. Эх орон минь мєхєж, Монгол тvмэн минь бузарлагдаж дуусах цаг мєч єдєр ирэх тусам ойртсоор байна. Монгол Улсаа, Монгол vндэстнээ гэсэн халуун сэтгэл євєрлєгч хvн бvр vгээ хэлж, хvчээ нэгтгэх цаг боллоо. Монгол Улс vндэстэн, монгол хvн цаашид орших, эс оршихын тухай Монгол хvн зоны сэтгэлийг тvгшээж буй энэ асуудлыг Монголчууд бид ил тодоор дуу хоолойгоо нэгтгэн ард тvмэн олондоо ойлгуулах нь Монгол хvн бvрийн Эх орныхоо ємнє хvлээсэн хариуцлага болоод байна. Энэхvv захидлын vзэл санаа, vнэн утга агуулгыг аль болох олон хvнд тараан тvгээхийг vндэс угсаа, элэг нэгт Монголчууддаа уриалж байна.

Добавлено: 14.01.07, 11:55 +0000 **amale**

tsus negt buryat mongolshuud shin hunii hubid ihed muu boloson. Hune gedeg mun shanarain uhaj oilgohoo bolison.

Добавлено: 14.01.07, 14:18 +0000 **NAIDLAGA**

NAIDLAGA HAMGIIN SUULD TASARDAG.

MONGOL HUNII SARUUL UHAAND ITGENEM!

Добавлено: 22.02.07, 14:33 +0000

Добавлено: 22.02.07, 14:37 +0000 **Re: amale**

Обсуждаемое